บทความที่เกี่ยวข้อง
วิวัฒนาการของประวัติศาสตร์ศิลป์และการออกแบบศิลปะเครื่องประดับตะวันตก
ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มีการการเริ่มต้นที่มาจากการออกแบบและสร้างสรรค์ผลงานเครื่องประดับอย่างง่ายเนื่องจากมีผลจากเครื่องมือหรือเทคโนโลยีที่ค้นพบในแต่ละช่วงสมัย และส่วนใหญ่มีแรงบันดาลใจมาจากการรู้จักธรรมชาติ การเรียนรู้ของวิถีชีวิตสังคมที่มีลักษณะอย่างง่ายไปจนถึงมีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อรูปแบบการออกแบบศิลปะเครื่องประดับ ซึ่งมีลักษณะการเปลี่ยนแปลงรูปแบบแบ่งเป็น 3 ลักษณะ ดังนี้
2. ลักษณะการนำต้นแบบมาพัฒนาใหม่ หรือมาเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบ
3. ลักษณะการออกแบบรูปแบบใหม่
4. ลักษณะการออกแบบข้ามวัฒนธรรม
1. ลักษณะต้นแบบโบราณ
รูปแบบศิลปะเครื่องประดับที่มีลักษณะต้นแบบนี้ ส่วนใหญ่เป็นรูปแบบที่เกิดขึ้นในสมัยศิลปะเครื่องประดับยุคก่อนประวัติศาสตร์ เนื่องจากมนุษย์ได้เริ่มต้นการเรียนรู้ชีวิต มีประชากรมนุษย์ไม่มากนัก ประกอบกับการเดินทางของมนุษย์ยังเป็นไปได้ยาก ทำให้การลอกเลียนแบบรูปแบบซึ่งกันและกันยังไม่ถือกำเนิดออกมา ผู้ที่สร้างสรรค์งานศิลปะหรือรูปแบบเครื่องประดับ จะสร้างสรรค์ได้จากสิ่งที่เรียนรู้ด้วยตนเอง เช่น จากการสังเกตพืชพรรณธรรมชาติ จากการล่าสัตว์เพื่อใช้ในการดำรงชีวิตต่างๆ การดำเนินชีวิตประจำวัน เป็นต้น หลังจากเรียนรู้จึงเกิดการทดลองด้วยต้นเองหลายครั้งหลายครา จนเกิดกระบวนการในการออกแบบหรือผลิตสิ่งที่คิดสร้างสรรค์ได้อย่างแม่นยำในรูปแบบของตนเอง
เมื่อสังคมมนุษย์เข้าสู่ความเป็นอารยธรรม การสั่งสมประสบการณ์มาตั้งแต่ต้นจึงมีการดำเนินการอย่างเป็นแบบแผนมากขึ้น เริ่มมีกฎเกณฑ์ทางสังคม มีการแบ่งชนชั้นฐานันดร มีความเชื่อจากสิ่งที่มองไม่เห็นของธรรมชาติชัดเจนมากยิ่งขึ้น วิถีเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ ได้ส่งอิทธิพลถึงการสร้างสรรค์ผลงานเครื่องประดับ เพื่อสนองต่อความเชื่อในสิ่งที่มนุษย์ได้เผชิญอย่างหลีกเลี่ยงมิได้ ความจำเป็นในการสร้างสัญลักษณ์เหล่านี้เป็นผลให้เกิดรูปแบบเครื่องประดับที่เป็นต้นแบบ มีลักษณะเอกลักษณ์เฉพาะในหมู่สังคมที่มนุษย์ได้มีประสบการณ์ของตนเอง
ดังนั้นรูปแบบเครื่องประดับที่เป็นต้นแบบจึงมาจากรูปแบบอารยธรรมโบราณในเบื้องต้นก่อน จากการที่มนุษย์ยังเดินทางไม่ทั่วถึงกันดีนัก รูปแบบจึงมีลักษณะเป็นของตนเองสูง ทั้งวัสดุในการใช้ การผลิต รวมทั้งความเชื่อในเรื่องรูปทรงต่างๆ
ตัวอย่างลักษณะต้นแบบโบราณ
หน้ากากทองคำของฟาโรห์ตูตันคาร์เมน เมื่อ 1,350 ปีก่อนคริสตศักราช
ที่มา : Hermann (1996), 6
2. ลักษณะการนำต้นแบบมาพัฒนาใหม่ หรือมาเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบ
สืบเนื่องมาจากสังคมมนุษย์มีการพัฒนาการทางด้านเทคโนโลยีที่สูงขึ้น ประกอบกับสังคมมนุษย์มีความซับซ้อนมากขึ้น เกิดการค้าเสรี เกิดการเดินทางที่มีอิสระ เกิดการกระตุ้นความต้องการ ทั้งทางด้านความรู้สังคมมนุษย์อื่นๆ และทางด้านวัตถุ ทำให้เกิดการศึกษาค้นคว้าอารยธรรมโบราณที่ปรากฏและไม่ปรากฏบนผืนโลกมากยิ่งขึ้น เมื่อมนุษย์ได้รู้จักอารยธรรมโบราณมากขึ้น จนผู้สร้างสรรค์ผลงานเครื่องประดับนำมาเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบเครื่องประดับให้สวยงามน่าประทับใจมากขึ้น ซึ่งสังคมได้ปรับสภาพเครื่องประดับจากความต้องการเพื่อความเชื่อกลายมาเป็นเครื่องประดับเพื่อความงานเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ความงดงามอันน่าประทับใจจากอารยธรรมเก่าได้เกิดความงดงามขึ้นใหม่ กลายเป็นต้นแบบของการออกแบบเครื่องประดับเป็นต้นมา โดยในเบื้องต้นเป็นการนำรูปแบบมาประดิษฐ์ รูปแบบเครื่องประดับที่ปรากฏจึงมีลักษณะใกล้เคียงกบต้นแบบ แต่มีความสวยงามและละเอียดลออมากยิ่งขึ้น เนื่องจากเทคโนโลยีในการผลิตได้มีการพัฒนาในทางที่ดีขึ้น จึงเป็นลักษณะที่สวยงามกว่าเป็นต้นแบบมาก
ตัวอย่างการนำต้นแบบมาพัฒนาใหม่ หรือมาเป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบ
กล่องใส่ของขนาดเล็ก เมื่อปี ค.ศ.1922 โดย Cartier ได้แรงบันดาลใจจากการค้นพบสุสานฟาโรห์ตูตันคาร์เมน
ที่มา : Kenneth (1990), 200
3. ลักษณะการออกแบบรูปแบบใหม่
ในระหว่างที่มีการนำต้นแบบมาเป็นแรงบันดาลใจนั้น ศิลปะได้มีการพัฒนาขึ้นใหม่เรื่อยๆ อยู่เช่นกัน ทั้งรูปแบบขนาดกับการออกแบบที่มีอารยธรรมเก่ามาเป็นแรงบันดาลใจ กับการออกแบบใหม่นำล้ำหน้าขึ้นไป ซึ่งมีลักษณะต้นแบบที่มีรูปแบบร่วมสมัยใหม่ เนื่องจากการพัฒนาทางสังคมที่เริ่มรู้จักกันมากขึ้น จากการที่ได้พัฒนาเทคโนโลยีที่ยอดเยี่ยมขึ้น จนมนุษย์รุ่นอารยธรรมคาดไม่ถึง ประกอบกับอิทธิพลต่างๆ ล้วนมีความน่าสนใจในการสร้างแรงบันดาลในใหม่
ดังนั้นการออกแบบเครื่องประดับรูปแบบใหม่ๆ จึงเป็นอีกพัฒนาการหนึ่งที่แสดงถึงความเจริญก้าวหน้าทางความคิดในการออกแบบ เป็นการแสดงถึงชั้นเชิงของมนุษย์รุ่นหลังที่มีการสังเกตและความคิดสร้างสรรค์ที่มีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น มีการเข้าสู่สุนทรียศาสตร์ที่เป็นสากลมากยิ่งขึ้น จัดเป็นการจินตนาการอันไม่มีที่สิ้นสุดของมนุษย์ต่อการออกแบบศิลปะเครื่องประดับให้มีความสวยงามและน่าสนใจต่อไปของมนุษย์
ตัวอย่างลักษณะการออกแบบรูปแบบใหม่
ชื่อผลงาน Dragonfly ของนายเรอเน่ ลาลิก เมื่อปี ค.ศ.1897-98
ที่มา:Kenneth, (2002), 131
4. ลักษณะการออกแบบข้ามวัฒนธรรม
เป็นรูปแบบเครื่องประดับที่เกิดขึ้นตั้งแต่มนุษย์เริ่มรู้จักเดินทางไปยังถิ่นอื่น ได้เห็นความแตกต่างระหว่างรูปแบบที่ตนไม่เคยเห็น นักออกแบบเครื่องประดับหลายยุคได้นำมาเป็นแรงบันดาลใจ ตั้งแต่ดินแดนที่ใกล้บ้านเรือนเคียงไปจนถึงดินแดนที่คาดคะเนไม่ได้ มักเป็นรูปแบบที่สร้างชื่อเสียงให้กับนักออกแบบมาหลายชื่อ นอกจากแรงบันดาลใจแล้ว วิธีกระบวนการผลิต หรือแนวคิดทางด้านวัตถุดิบ ได้เป็นสิ่งแลกเปลี่ยนซึ่งกันและกันด้วย ทำให้เกิดร่วมสมัยของรูปแบบหลายพื้นที่ หรือจัดเป็นการขยายรูปแบบไปยังดินแดนอื่นๆ ได้
ตัวอย่างลักษณะการออกแบบข้ามวัฒนธรรม
เครื่องประดับที่มาจากแรงบันดาลใจจากประเทศจีนและญี่ป่น โดย Cartier
ที่มา : Kenneth (2002), 199
จากวิวัฒนาการในการพัฒนาการออกแบบศิลปะเครื่องประดับโดยรวม ครั้งเมื่อสังคมดั้งเดิมมีลักษณะความเป็นเอกลักษณ์ จึงทำให้สังคมมนุษย์มีความแตกต่างกัน ตั้งแต่ทางกายภาพ ทางภูมิอากาศ จนสภาพทางสังคมและวัฒนธรรม โลกได้แบ่งเป็นลักษณะตะวันตกและตะวันออก มีลักษณะดังกล่าวที่แตกต่างสูง โดยเฉพาะสังคมประเทศไทยและตะวันตกที่มีความแตกต่างกันเริ่มจากที่มีความแตกต่างกันมากจนมาถึงปัจจุบันที่มีความแตกต่างเบาบางลง เริ่มมีความเหมือนบางประการที่สังคมเข้าใจร่วมกัน มีวิถีชีวิตบางประการใกล้เคียงกัน หรือเรียกกันว่ามีความเป็นสากลที่สามารถเข้าใจซึ่งกันและกันมากขึ้น รวมทั้งความงามของเครื่องประดับ ที่เข้าใจร่วมกันได้มากขึ้น มีความแตกต่างกันบ้างทางด้านรสนิยมและวัฒนธรรมทางสังคม จึงทำให้รูปแบบเครื่องประดับที่ปรากฏอยู่นั้น มีทั้งรูปแบบไทยและรูปแบบตะวันตก นอกจากนี้ยังมีการกำหนดคุณลักษณะ หรือการกำหนด trend เพื่อเป็นการกำหนดทิศทางการออกแบบเครื่องประดับให้มีลักษณะในทิศทางเดียวกันทั้งโลกอีกด้วยเช่นกัน
ดังนั้นการออกแบบเครื่องประดับจึงมีลักษณะของรูปแบบหลายรูปแบบ สามารถเกิดขึ้นได้ตามความต้องการของสังคมในแต่ละยุดสมัย รวมทั้งการออกแบบเครื่องประดับที่นำประวัติศาสตร์ศิลป์และการออกแบบศิลปะเครื่องประดับมาใช้ในการนำเสนอแรงบันดาลใจ ที่นักออกแบบเครื่องประดับหลายยุคสมัยได้นำกระบวนการดังกล่าวมาใช้กันอย่างต่อเนื่อง นอกจากความรู้ที่ได้รับ ยังสามารถนำลักษณะเด่นของแต่ละช่วงสมัยมาออกแบบเครื่องประดับได้เป็นอย่างดี หรือได้เห็นแนวทางในการสร้างสรรค์ผลงานเครื่องประดับของนักออกแบบเครื่องประดับที่มีชื่อเสียงว่าประสบความสำเร็จในการออกแบบเครื่องประดับได้อย่างไร ซึ่งอาจมาจากหลาทิศทาง เช่น จากความชาญฉลาด ความคิดสร้างสรรค์ ความอดทน จังหวะที่เหมาะสม หรือพรสวรรค์บางประการ เป็นต้น